Allemaal Leerdammers (3)
De regel op deze bank maakt deel uit van het project “Allemaal Leerdammers” uit 2021. Op basis van gegevens uit de bevolkingsadministratie zijn bij de tien meest voorkomende bevolkingsgroepen een dichtregel, een kenmerkende spreuk of een voor die bevolkingsgroep typisch gezegde verzameld. Leerdammers uit één van die bevolkingsgroepen of uit een lokale vereniging hebben de teksten aangeleverd. Bedoeling van het project is om op een luchtige manier de diversiteit van de Leerdamse bevolking te duiden en de onderlinge nieuwsgierigheid te stimuleren.
Deze Bank
Naast de tien ”vreemde” talen is ook gekozen voor het aanbrengen van teksten in het Leerdams. Op vijf prominente plekken in Leerdam zijn deze dichtregels aangebracht. Geprobeerd is om de regel uit het gedicht aan te laten sluiten bij de plaats waar het gedicht is aangebracht.
De “èchte” Leerdammer
De oorsprong van Leerdam ligt rond het jaar 1000 toen zich de eerste bewoners zich vestigden rond de dam die in de Leede lag welke in de Linge uitmondde. Een agrarische nederzetting toen. Begin vijftiende eeuw kreeg Leerdam stadsrechten en vanaf die tijd namen handel en nijverheid een vlucht. De veiligheid van de stad bood bescherming aan tal van bewoners uit de omliggende regio. In de achttiende eeuw vestigden zich hier de glasfabriek en de houtfabriek. Vooral de steeds maar uitbreidende glasfabriek(en) trokken veel buitenlandse arbeiders aan (vooral Duitsers).
ik bin hier nie gewist
Het gedicht
Nieuwstraot zeuventig
We wôônde , waor
‘k mos bidde voor
Da ‘k at, pas a’k zat
Stil, in de kaomer
Nost de winkel
Van m’n vaoder
Nog dukzat hoor ik
Hoe m’n vaoder sprak,
En dattie zo inêêns
Soms zee van minse
Die tie zo inêêns soms
Zag: dat is,
Hoe hiet zo’k weer, d’r
Êên , van die, die he’k
Nog goed gekanne, daor
He’k nog mee gespeuld,
Daor bin’k nog mee
Op schôôl gewist,
Die wôônde waor nauw
Die parkeerplots is,
Da zeetie hêêl veul
Keer van minse
Die tie zo inêêns
soms zag,
en ok nog hoor ik
dattie zee, hêêl
zachies dattie zee,
zeg maor, host
onverstaonbaor sprak:
“vandaog wis ik de
Naome van de minse
Die ik mos onthouwe
Gien boom die langer stao
Dan ik kan zien”,
Ik luisterd, m’n hande
Vol, mi vliegtuigies gevouwe
Papiere pijl op têêneboog
Rollaodetouw gespanne,
Schôôt deur’t hek
Beroerde zacht de bel
En trof in ’t hart
M’n moeders schôôt,
Die langs de tôônbank
Zich van links naor rechts
En trug bewoog
Zij droeg, voor ik
Opnieuw kon richte,
Mi blok en al
Gewichte aon, waordeur
Al’t gêên was aongedaon,
Werd deurgedaon, en
Tusse slôôphout zag ik
Net nog, diep
In kerkebanke gekrast,
Ik bin hier nie gewist
Ok nie toen ik ‘r was
De dichter
Arie Cornelis van Iterson (Leerdam -1934) is een groot liefhebber van cultuurgeschiedenis en taal. Hij is lid van de Stichting Streektaal Alblasserwaard – Vijfheerenlanden. Voor het kwartaalblad “De Mauwerd” van deze Stichting maakte hij gedichten in het Leerdams dialect.
Arie was vele jaren stadsgids in Leerdam en hijnkreeg de eerste stadsrechtenprijs van Leerdam (2006).